คุยกับหมอวิภู ตอนที่ 1
สามเรื่องที่คนมักเข้าใจผิดเกี่ยวกับเข่าเสื่อม
รศ.นพ. วิภู กำเหนิดดี ผู้เชี่ยวชาญโรคปวดเรื้อรัง (คลินิกหมอวิภู โทร 061 636 2853)
- ผู้สูงอายุทุกคนต้องเป็นโรคเสื่อมเสื่อม
อวัยวะในร่างกายของคนเราต้องเสื่อมไปตามอายุแน่นอนครับ…มันเป็นเรื่องธรรมชาติ เป็นเรื่องปกติ ข้อเข่าก็ไม่เว้นครับ แต่ข้อเข่าของคนเรามีความพิเศษนิดนึง คือต่อให้เสื่อม ฟิล์มเอ็กซเรย์ดูสึกกร่อนแค่ไหน แต่ในบางคนเขากลับไม่มีอาการเจ็บปวดใดๆเลยก็เป็นไปได้ครับ
ข้อเข่าเสื่อมมีอาการดังนี้ครับ ปวดเข่าเวลาเดินหรือยืนลงน้ำหนัก ปวดเมื่อขึ้นลงบันได ปวดเมื่อลุกจากเก้าอี้ สรุปก็คือปวดเมื่อใช้งานข้อเข่านั่นเองครับ
คุณอาจจะเคยเห็นคุณปู่คุณย่าบางท่านเข่าโก่ง แต่กลับเดินเหินคล่อง ไม่มีปัญหาใดๆเลย ลักษณะนี้เราเรียกว่า เข่าเสื่อมแบบไม่มีอาการครับ เพราะความเจ็บปวดจากข้อเข่านั้นเกิดได้จากหลายสาเหตุ ทั้งจากตัวกระดูกอ่อนที่มันสึก มีการอักเสบ เส้นเอ็นหรือถุงน้ำอักเสบ มีปมกล้ามเนื้อ ฯลฯ ซึ่งบางสาเหตุนั้นสามารถแก้ไขได้ครับ
- ทานแคลเซียมแล้วจะทำให้สะสม กระดูกงอก
ผู้ใหญ่บางท่านที่ไปเอ็กซเรย์อาจจะเคยพบว่ามีกระดูกงอกเป็นหนามๆอยู่ตามผิวข้อนะครับ ที่เจอบ่อยๆก็คือกระดูกสันหลัง และข้อเข่า ผมเคยได้ยินเพื่อนๆหลายคน รวมถึงทางทีวีที่เข้าใจกันผิดๆว่าเกิดจากเราทานแคลเซียมเข้าไปแล้วมันเข้าไปตกตะกอนสะสมตามข้อ ซึ่งเป็นความเข้าใจที่คลาดเคลื่อนครับ
แคลเซียมเป็นสารอาหารที่มีประโยชน์ เมื่อทานเข้าไปแล้วมันจะไปได้ 3 ทางครับ คือ 1) เข้าไปเสริมให้กระดูกแข็งแรงขึ้น 2) ขับออกทางท่อน้ำดี และ3) ขับออกทางปัสสาวะครับ ไม่มีการสะสมใดๆ หนามแหลมๆที่เราเห็นในภาพถ่ายเอ็กซเรย์ เป็นความเปลี่ยนแปลงของเส้นเอ็นต่างๆรอบข้อครับ คือพอเส้นเอ็นมันมีอายุมากขึ้นก็จะมีหินปูนมาสะสม แต่เนื่องจากเราจะไม่เห็นเส้นเอ็นในภาพถ่ายเอ็กซเรย์ เราจะเห็นชัดๆแค่อะไรที่มันเป็นกระดูกหรือแคลเซียมครับ ภาพเอ็กซเรย์ที่เห็นก็เลยเห็นเป็นหนามแหลมๆนั่นเอง สรุปหนามแหลมๆที่เราเห็นในภาพถ่ายเอ็กซเรย์ก็คือเส้นเอ็นรอบๆเข่าที่มันเปลี่ยนแปลงตามอายุนั่นเองครับ เป็นปรากฏการณ์หนึ่งที่พบได้ร่วมกับข้อเข่าเสื่อมครับผม ไม่เกี่ยวกับแคลเซี่ยมที่เราทานเข้าไปนะครับ
- ข้อเข่าเสื่อม ปวดข้อ กินยาแล้วจะหาย
ที่จริงมียาลดปวดลดอักเสบหลายชนิดที่มีฤทธิ์บรรเทาปวดในโรคข้อเข่าเสื่อมได้ดีครับ ที่ทานกับบ่อยๆได้แก่ ยาแก้อักเสบชนิดที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ ทานแล้วคือโอเคเลยครับ แต่ข้อเสียของยากลุ่มนี้คือ 1) ยาบางตัวกัดกระเพาะครับ ต่อให้ทานหลังอาหารทันทีก็ยังกัด 2) ยาบางตัวมีผลให้หลอดเลือดอุดตันได้ง่ายขึ้น ที่อันตรายคือหลอดเลือดสมองและหัวใจครับ 3) ยาทุกตัวเมื่อทานนานๆจะมีผลต่อไตครับ ทำให้ไตเสื่อมหรือบางคนไตวายได้ครับ ดังนั้นอยากแนะนำให้เก็บยากลุ่มแก้อักเสบนี้ไว้ทานเวลาปวดมากจริงๆ เวลาฉุกเฉิน อย่าทานต่อเนื่องเป็นเวลานานหลายๆสัปดาห์ หรือหลายเดือนครับ
มียาอีกกลุ่มหนึ่งคือ diacerein เป็นยาที่ยับยั้งสารตั้งต้นของการอักเสบ พูดง่ายๆคือยังยั้งตัวแม่ของกระบวนการอักเสบเลยครับ พอเข่าอักเสบลดลงคนไข้ก็จะปวดน้อยลงครับ เนื่องจากโรคข้อเข่าเสื่อมนั้นส่วนหนึ่งมันมีการอักเสบผสมอยู่ด้วย ก็ถือว่าเป็นยาที่ได้ผลอยู่ครับ เพียงแต่มันมีผลข้างเคียงบ้าง เช่น บางท่านทานแล้วอาจจะมีอาการถ่ายเหลว นอกจากนั้นควรหลีกเลี่ยงในคนไข้ที่ตับไม่ค่อยดีครับ ถ้าทานเป็นประจำต้องคอยเจาะเลือดเช็คค่าตับครับ
ข้อเข่าเสื่อมรักษาหายได้ด้วยตนเองจริงหรือไม่? อันนี้น่าคิดครับ ที่จริงเราพอจะมีวิธีการบำบัดอาการปวดจากข้อเข่าเสื่อมได้อยู่ และพิสูจน์แล้วจากการวิจัยว่าได้ผลจริงๆด้วยครับ วิธีที่ได้ผลแน่ๆล้าน% คือลดน้ำหนักครับ สำหรับท่านที่น้ำหนักเกินผมบอกเลยว่าได้ผลแน่นอน แถมไม่เสียเงิน ไม่เจ็บตัวด้วยครับ ผมเคยเห็นเพื่อนหลายคนบ่นปวดเข่า พอลดน้ำหนักได้อาการปวดหายไปเฉยเลยครับ น่าดีใจแทน อีกวิธีหนึ่งคือออกกำลังกล้ามเนื้อต้นขาครับ กล้ามเนื้อต้นขาสำคัญมากต่อข้อเข่า เพราะเขาช่วยให้เข่าแน่น มีความมั่นคง เมื่อเข่าแน่นน้ำหนักตัวที่ผ่านเข่าจะไม่แฉลบครับ มันจะลงมาตรงๆ อันนี้สำคัญมากเพราะแรงที่ผ่านเข่าถ้ามันแฉลบมันจะทำให้ปวดเข่ามากขึ้นครับ กล้ามเนื้อมัดนี้บริหารอย่างไรผมขออนุญาตอธิบายในตอนต่อไปนะครับ เพราะมันยาวนิดนึงครับ
วิธีรักษาโรคข้อเข่าเสื่อมยังมีอีกเยอะครับ ติดตามตอนต่อๆไปนะครับ